Torasentez nedir?
Tanı ve/veya tedavi amaçlı olarak, özel bir iğneyle akciğer zarları arasındaki sıvıdan örnek elde edilmesi işlemine torasentez denir.
Torasentez neden gereklidir?
Normalde akciğerleri örten zarlar arasında çok az miktarda sıvı bulunur. Akciğer zarları arasında sıvı birikimi olmasına ‘ plevral effüzyon ’ denir.
Pnömoni (zatürre), akciğer veremi, kalp yetmezliğinin ve kalp zarı iltihabının bazı tipleri, bazı böbrek ve karaciğer hastalıkları, romatizmal hastalıklar, kanser hastalıkları ve paraziter hastalıklarda akciğer zarları arasında sıvı toplanabilir.
Akciğer zarları arasında sıvı toplanması, akciğerler üzerinde bası oluşturarak çocuğunuzda/hastanızda solunum sıkıntısı ortaya çıkarabilir. Akciğer zarları arasındaki sıvı miktarı arttıkça solunum sıkıntısı daha da artarak, çocuğunuz için hayati tehlike oluşturabilir. Bu sıvının özel bir iğneyle dışarı alınması (torasentez), çocuğunuzun solunum sıkıntısını azaltabilir ve sıvının mikrobiyolojik ve biyokimyasal yöntemler ile incelenmesi sıvı toplanmasına neden olan hastalığa tanı konulmasına yardımcı olabilir.
Farklı mikroplar (örneğin bakteriler, viruslar, mantarlar) akciğer zarları arasında sıvı toplanmasına neden olabildiğinden ve tedavi için kullanılması gereken ilaçlar da mikroplara göre farklı olabildiğinden, sıvı toplanmasına yol açan mikrobun tanımlanması çok önemlidir. Bakteri olarak adlandırılan mikropların neden olduğu plevral effüzyonlarda sıvıdan hazırlanan yaymaların özel boyalarla boyanıp mikroskop altında incelenmesinde bakterilerin görülmesi ve kültürde bakteri üretilmesi ile nedenin bakteriyel enfeksiyon olduğu belirlenir. Sıvı kültüründe bakteri üretilirse, kullanılan antibiyotiğin bu mikroba etkili olup olmadığı da anlaşılabilir. Bakterilerin oluşturduğu pnömonilere eşlik eden akciğer zarları arasındaki sıvı toplanmaları, hastalığın erken döneminde yalnızca antibiyotik tedavisi ile iyileşebilirken ileri dönemlerde iltihabın göğüs tüpü ile veya cerrahi olarak boşaltılması gerekir.
Akciğer zarları arasında sıvı toplandığı saptanan hastaya mikrobun tanımlanması/nedenin saptanması için torasentez yapılması gerekmektedir. Torasentez yapılmazsa hastaya kesin tanı konulamayabilir ve günümüzde tanı için akciğer zarları arasındaki sıvı incelemesinin yerini tutacak başka bir yöntem bulunmamaktadır. Bu nedenle erken tanı ve uygun tedavi için hastaya en kısa sürede torasentez yapılması gerekmektedir.
Torasentez öncesi hazırlık
Girişim öncesinde doktorunuz sizinle ve çocuğunuzun/hastanızın yaşı ve bilinç durumu uygunsa hastanızla görüşerek işlem için bilgi verecektir. Hastanızın önemli tıbbi sorunlarını, kullandığı ilaçları, varsa kanama sorunlarını veya allerjisi olduğu maddeleri (ilaçlar, lateks eldiven, flaster gibi) veya başka hastalıklarını girişimden önce doktorunuza mutlaka söylemelisiniz.
Doktorunuz sizinle görüşüp bilgi verdikten sonra hastanıza yapılacak işlem ile ilgili izninizi alıp size bir onam formu imzalatacaktır.
Girişim öncesinde hastanın aç kalması gerekmez. İşlemden önce tuvalete gidilmesi girişim sırasında rahat olması açısından faydalı olur.
Torasentez nasıl yapılır?
Torasentez genellikle 15-30 dakika süren bir işlemdir. Hasta muayene masasına oturtulur öne doğru hafifçe eğilir, kollarını bir yastığa koyar veya yukarı kaldırır. Torasentezin yapılacağı bölgede deri antiseptik bir solüsyonla silinir, temizlenen bölgenin üzeri delikli steril örtü ile örtülür. İşlemin yapılacağı alan, bir iğne vasıtasıyla bölgesel olarak uyuşturulur, ardından yine bir iğne ile akciğerleri örten zarlar arasına girilerek biriken sıvı alınır. İşlem sırasında hastanın mutlaka hareketsiz durması gerekir. Hasta büyük bir çocuk ve uyumlu ise sakin ve hareketsiz durabilecekse bir sağlık personeli tarafından uygun pozisyonda tutulması gerekmeyebilir. Bebek ve küçük çocukların bir sağlık personeli tarafından uygun pozisyonda tutulmaları gerekebilir. Belirlenen yerden kaburgalar arasından özel iğne ile geçilerek örnek için sıvı alındıktan sonra iğne çıkarılır. Bu işlemler sırasında hasta hafif ağrı hissedebilir. Sıvının boşaltılması planlanmışsa torasentez süresi uzayabilir.
Torasentez yöntemi ile ilgili ayrıntıları doktorunuzdan öğrenebilirsiniz.
Torasentez sonrasında neler yapılır?
Torasentez tamamlandıktan sonra girişimin yapıldığı yerde cilt üzerine steril gazlı bez ile 2-3 dakika bası uygulanır, sıvı veya kan gelip gelmediği kontrol edilir. Bu yer steril gazlı bez ile kapatılır ve üzerine flaster yapıştırılır. Flaster en geç 24 saat sonra çıkarılmalıdır.
Girişim sonrasında doktorunuzla görüşmeden hastayı ayağa kaldırmayın, yürütmeyin ve hastaneyi terk etmeyin.
İşlem sonrasında bazen iğnenin sokulduğu yerde ağrı olabilir, bu durumda hastaya ağızdan parasetamol gibi ağrı kesici bir ilaç verilmesi gerekebilir. Aspirin kanamaya meyil yaratabileceğinden kullanılmamalıdır.
Torasentezin riskleri var mıdır?
Torasentez işleminin düşük olasılıklarla da olsa bazı riskleri olabilir.
Lokal anestezi için kullanılan ilaca karşı nadiren allerjik reaksiyon gelişebilir.
Bazen torasentez ile sıvı elde edilemez ve girişimin tekrarlanması gerekebilir.
Nadiren girişim yapılan yerden uzayan kanama veya akciğer zarları arasından sıvı sızması olabilir. Bunlar uygun şekilde tedavi edilebilecek durumlardır. Hastaneden ayrıldıktan sonra böyle durumlar dikkatinizi çekerse hemen doktorunuzu arayıp durumu bildirmelisiniz.
İşlem sırasında akciğer zarları arasına hava kaçabilir (pnömotoraks) veya akciğer zarları arasında kan toplanabilir (hemotoraks). Bu istenmeyen sonuçlar uygun şekilde tedavi edilmezse hasta kaybedilebilir. Bu nedenle torasentez sonrası akciğer grafisi çekilecek ve eğer böyle bir istenmeyen durum saptanırsa acil tedavisi yapılacaktır.
Çok düşük olasılıkla damar ve sinirlerde girişime bağlı zedelenme gelişebilir.
Kaynak: Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Derneği
