MENİNGOKOK
Neisseria meningitidis (meningokok) isimli bakteri çeşitli hastalık tablolarına yol açar. Bunlar arasında en sık görülenleri ve en tehlikeli olanları meningokoksemi ve menenjittir. Bakterinin A, B, C, W-135 ve Y alt tipleri insanlarda hastalık yapar. Meningokoksemi çok fazla sayıda bakterinin kana karışması sonucu oluşur. Ateş, ciltte basmakla solmayan döküntü ve şok tablosunun bir arada görüldüğü çok ani başlangıçlı bir hastalıktır. Tedavi edilmediği takdirde % 100 ölümle sonuçlanır, tedavi edildiğinde bile % 20 oranında ölüme yol açar. Sağ kalan hastaların bir kısmında kol ve/veya bacakların tümünün veya bir kısmının kaybıyla sonuçlanan istenmeyen durumlar ortaya çıkar. Menenjit ise ateş, baş ağrısı kusma ve bilinç bozukluğunun görüldüğü bir durumdur. Tedavi edilmediği zaman ölüm % 95 ve üzerinde ölüme yol açar, tedavi edildiğinde ise ölüm oranı % 3-5 arasındadır. Sağ kalan hastaların yaklaşık % 10 kadarında zeka geriliği, çeşitli vücut bölgelerinde kuvvet kaybı, epilepsi ve sağırlık şeklinde sakatlıklar görülmektedir. Bazı hastalarda hem meningokoksemi hem de menenjit bir arada görülmektedir. Hastalık en sık bir yaşından küçük bebeklerde görülür, ancak her yaş grubunu etkileyen bir hastalıktır. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre dünya genelinde her yıl yaklaşık 500.000 milyon insanda meningokok hastalığı ortaya çıkmakta ve 50.000 kişi hayatını kaybetmektedir. Avrupa ve ABD’de hastalık yıllık olarak 100.000’de 1’in altında iken, gelişmekte olan ülkelerde bu rakam 100.000’de 10-25’dir. Dünyanın çeşitli alanlarında hastalık sıklığı çok daha yüksektir, en sık görüldüğü bölgeler Orta Afrika ve Orta Doğu bölgesidir. Orta Doğu bölgesi bizim ülkemiz açısından önemlidir, Suudi Arabistan’da her yıl yinelenen Haç etkinliği sırasında dünyanın değişik ülkelerinden milyonlarca insan dar bir coğrafyada bir araya gelmektedir. Böyle bir ortam meningokok hastalığının yayılması bakımından uygun koşul oluşturmaktadır. Daha önceki yıllarda Haç etkinliğinin takiben hacı olan kişiler kendi ülkelerine döndüklerinde meningokok salgınları olmuştur.
Hastalığı oluşturan bakterinin kaynağı insandır. Bakteri hastalığı geçirmekte olan hastaların boğazında bulunur ve hastalığı geçirmekte olan kişi hastalık mikrobunu diğer kişilere bulaştırır. Bunun dışında ve daha önemli olarak sağlıklı çocuk ve erişkinlerin % 8-25’i boğazında bu bakteri hiçbir şikayete ve hastalık belirtisine neden olmadan bulunur. Bu kişiler boğazında bu bakteriyi taşıdıklarından habersizdirler ancak etrafındaki kişilere hastalığı bulaştırırlar. Hastalık boğazında bakteri bulunan kişilerin nefes alıp vermesi, konuşması, bağırması, aksırması veya öksürmesi sırasında etrafa saçılır. Bu kişilerle aynı ortamda bulunan kişiler nefes yoluyla etrafa saçılmış bu bakteriyi alırlar. Bakteriyi alan kişilerin hepsinde hastalık meydana gelmez ancak bir kısmında hastalık belirtileri oluşur. Diğerlerinde ise bakteri hiçbir belirti vermeden boğaza yerleşir ve çoğalır, bu süreci takiben bu kişilerde bakteriyi etrafa saçmaya başlarlar. Bakteri alındıktan sonra hastalığın ortaya çıkma süresi (kuluçka süresi) 1-10 gün arasında değişmekle birlikte genellikle 4 günden kısadır. Bu nedenlerle hastalık saptanan bir kişi ile son 10 gün içinde temas eden, aynı ortamda bulunan kişilerin hastalık gelişimini engellemek için koruyucu ilaç tedavisi almaları gerekir.
Hastalıktan korunmak amacıyla çeşitli aşılar geliştirilmiştir. Şu anda dünyada 3 çeşit aşı mevcuttur. Ülkemizde meningokok aşılarının hiç biri aşı takviminde bulunmamaktadır. Bunun nedeni ülkemizde görülen meningokok bakterisi alt tipleri nedeniyle geliştirilmiş her 3 aşının da koruyuculuk oranlarının düşük olmasıdır. Ülkemizde aşı çeşitli nedenlerle meningokok enfeksiyonuna yatkınlık oluşturan hastalığı bulunan kişilere, meningokok hastalığının salgın olduğu ülkelere seyahat edeceklere ve Hac etkinliğine katılacak kişilere yapılmaktadır.
Anahtar kelimeler: Neisseria meningitidis, Meningokok, Meningokoksemi, Menenjit, Aşı
