Tiroid Bezi Nedir? Tiroid Bezinin Görevleri?

Tiroid Bezi Nedir, Tiroit Bezleri, Tiroit Bezle­rinin Çalışması

Tiroit bezi boynumuzun ön tarafında bulu­nan bir organımızdır. Tiroit bezini: görevi tiroit hormonlarını üretmek, depolamak ve gerek­tiğinde kana vermek, böy lece metabolizmamızı ayarlamaktır.

Tiroit bezi küçük bir bez­dir; ağırlığı 15-20 gram kadardır ve bir ceviz büyüklü gündedir. Boynun ön tarafın­da cildin altında bulunur ve kelebek şeklindedir. Kele beğin kanatları sağ ve sol lob olarak ad­landırılırken, bu iki lobu birleştiren ortadak kısma veya loba istmus adı veri­lir. Her lob 4 cm uzunluğunda ve 1-2 cm enindedir

Tiroit bezi adem elması de­nen nefes borusu çıkıntısının (gırtlak) tam arkasında dır ve yutkunmakla aşağı yukarı hareket eder. Bu ne­denle doktor muayene sırasın da yutkunmanızı ister.

Tiroit bezi gıda ve suyla alınan iyot mineralini kullanarak tiroit hormonlarını üre­ten bir organdır. Su ve gıdalarla alınan iyot bağırsaklardan kana geçtikten sonra boynu­muzda bulunan tiroit bezine gelir ve tiroit hormonlarının üretilmesinde kullanılır. Tiroit bezi­ne giren iyot burada tirozin isimli aminoasitle birleşerek T3 ve T4 adı verilen tiroit hormonları­nın oluşumunu sağlar. T4 hormonun yapısında dört tane iyot molekülü olduğu için T4, T3 hormonun yapı­sında ise 3 tane iyot molekülü olduğu için T3 adı verilmektedir. Tirozin aminoasiti yedi­ğimiz proteinli gıdalarla sağlanır. Görüldüğü gibi tiroit hormonlarının yeteri kadar yapımı için protein ve iyodun gıda ve suyla vücuda yetecek kadar alınması gerekmek­tedir. Bezde oluşan T3 ve T4 hormonları daha sonra kan dolaşıma salınarak vücu­dun bütün organlarına ve hücrelerine girer ve etkilerini gösterir. Böylece metabolizma hızı­mız düzenlenir, bağırsaklar, üreme organlarımız, saç ve cildimiz sağlık­lı olarak çalışır.

Tiroit bezinden iki türlü tiroit hormonu salgılanır. Bunlardan faz­la salgılananı T4 (%80 oranında ), daha az salgılananı (%20'si) ise T3 hormonudur. Hüc­relere giren ve etkili olan hormon T3 hormonudur; T4 hormonu hücreye girmez. Bu nedenle T4 hormonu vücudumuzda özellikle karaciğerde ve diğer organlarımızda deiyo-dinaz enzim­leri ile T3 hormonuna dönüşmektedir. Bu dönüşümün bozulması durumunda T3 yeterince oluşamaz ve tiroit hormonları etkisini gösteremez.

Kandaki T4 ve T3 hormonları bazı prote­inlere bağlanarak dolaşırlar. Bu proteinlere bağlanan tiroit hormon­larına total T4 ve total T3 adı verilir. Kanda bulunan tiroit hormonlarının çok azı kanda hiçbir prote­ine bağlanmadan serbest olarak bulunur ki, bunlara serbest T3 ve serbest T4 hormonları denir. Serbest T3 ve serbest T4 hormonları total T3 ve total T4 hormonlarıyla bir denge ha­linde bulunduğundan tiroit bezinin çalışma durumunu (az, çok veya normal ça­lışmasını) en iyi yansıtan testler serbest tiroit hormonlarıdır. Kan dolaşımından hücrelere total hormon­lar değil serbest hormonlar girmektedir. Bu nedenle total T4 ve T3 tetkik­leri yerine serbest T4 ve serbest T3 hormonlarını ölçtürmek daha iyidir.

Tiroit bezinin çalış­ması beynimizin tabanında bulunan hipofız bezi tarafından kontrol edi­lir. Hipofiz bezi, TSH adı verilen bir hormon salgılar ve bu hormon kan yoluyla tiroit be­zine gelir, tiroit bezinin iyot tutmasını artırır ve tiroit hormonlarının yapıl­masını sağlar.

Tiroit bezi az hormon salgıladığında hipofiz bezi TSH salgı­sını artırarak tiroit bezinin daha çok hormon üretmesini sağlar. Bu nedenle tiroit bezi­nin az hormon salgıladığı tiroit yetmezliğinde (hipotiroidi) kanımızda TSH hormonu normalden yüksek, fakat T3 ve T4 hormon­ları düşük olarak bulunur.

Tiroit bezi bazı hastalıklar nede­niyle çok hormon salgılarsa, yani kanımızda T3 ve T4 hormonları çok artarsa bu defa hipo­fiz bezinden salgılanan TSH hormonu azalır. Kanımızda T3 ve T4 hormonları ne kadar yük­selirse TSH hormonu da o kadar azalır. Hipertiroidi denilen tiroit bezinin aşırı çalışması durumunda kanımızda T3 ve T4 hormonları yüksek iken TSH hormonu normalin altına iner ve düşük­tür.

Görüldüğü üzere hipofiz bezi kandaki T3 ve T4 hormon düze­yine göre TSH hormon salınışını azaltıp artırmaktadır.

Hipofiz bezi ise, beynimizde, hipofiz bezi­nin üzerinde bulunan hipotalamus organı tarafından kontrol edilir. Hipotalamus orga­nı salgıladığı TRH isimli hormon ile hipofiz bezinden TSH salınışını sağlar.

Görüldüğü gibi hipotalamus, hipofiz ve tiroit bezi birbirine bağımlı ola­rak çalışan ve birbirlerini kontrol eden 3 bezdir. Tiroit bezini hipofiz bezi kontrol ederken hipofiz bezi­ni de hipotalamus organı kontrol etmektedir. Hipotalamusdan sal­gılanan TRH hormonu hipofiz bezini etkileyerek buradan TSH hormonu salgılatır. Hipofiz-den salgılanan TSH hormonu ise tiroit bezinden tiroit hormonlarının yapılmasını ve kana salgılan­masını sağlar.

Tiroid Hormonları, Tiroid Hormonu

Tiroid T4 hormonundan Tiroid T3 olu­şumu ve bunu etkileyen olaylar:

T4'den T3 oluşumu çoğun­lukla karaciğerde olur. Bu dönüşümde görev alan de-iyodinaz enziminin yapısında selenyum vardır. Bu enzimin azalması durumunda T4 hormonundan T3 oluşumu azalır. T3 hormon oluşumu­nun azaldığı durumlar aşağıda verilmiştir:
1. Yaşlanma
2. Yanık
3. Açlık
4. Soğuğa ma­ruz kalmak
5. Alkolikler
6. Tip 1 şeker hastalığı
7. Karaciğer ve böbrek hastalığı
8. Travma
9. Stres
10. Ameliyat
11. Kadmiyum ve kur­şun zehirlenmesi
12. İlaçlar: Kortizon, İyot, Amiodarone ilaçları T3 hormon oluşu­munu azaltır.

Kaynak: Prof. Dr. Metin Özata