Neden Şişmanlarız?
Şişmanlama hususunda çevresel faktörlerin rolü oldukça büyüktür. Bundan dolayı kilo alımının artışına ve kalori harcanmasının azalışına neden olan faktörleri tanımak, düzgün beslenme alışkanlıkları kazanmamıza destek olmaktadır.
Normal kilomuzda kalmak amacıyla yakabildiğimiz kadar yememiz gerekiyor. Eğer yakabileceğimizden daha fazlasını alırsak, aldığımız bu fazla kaloriler bedenimizde yağ olarak birikir ve aşırı kilo sorunu ortaya çıkmaktadır. Alınan karbonhidratlar vücutta yalnızca glikojen olarak depolanır ki bunun miktarı 300* 500 gram kadar olur. Vücudumuza sürekli ihtiyacımızdan fazla karbonhidrat alırsak bunlar yağa dönüşerek depolanır ve kilo almaktayız. Obezitenin giderek salgın halini almasında, basit yaşam biçimi sebebiyle hareketliliğin azalması, fazla kalori alımı ve fast* food türü yemek alışkanlıklarının artması mühim rolü bulunur.
Neler Kilo Almamıza Neden Olmaktadır?
Yetişkin yaşlarda kilo almaya ya da obeziteye neden olan öncelikli etkenler durağanlık ve aşırı beslenmedir. Bundan başka yaşın ilerleyişiyle de kilo almaya başlarız.
Tiroid bezi yetmezliği (hipotiroid), insülin direnci, reaktif hipoglisemi denilen kan şekeri düşüklüğü, böbreküstü bezinin aşırı kortizol üretmesi, yumurtalıklardaki kistler ve hormon deformiteleri (bozuklukları) da kilo almanın mühim sebepleridir. Evlenip daha sonra düzenli yemek çağının başlaması ya da sigarayı bırakınca iştahın artması da kiloyu artıran olaylardır. Az su içmek, aşırı alkol tüketimi, depresyon, birtakım psikolojik sorunlar, emeklilik ve gece vardiyasında çalışmak gibi birtakım sosyal ve psikolojik sebepler kilo alımında mühim etkenlerdir.
Obeziteyi Tetikleyen Çevresel Etkenler
* Büyük porsiyonlar.
* Yağlı, kalorisi yüksek gıdalar.
* Glisemik indeksi yani kan şekerini artırıcı etkiyi yüksek besinlerin fazlalığı.
* Kalsiyum düşüklüğü.
* Gıdalara daha basit ulaşabilme.
* Ucuz ve kalitesiz besinler.
* Kola, gazoz gibi asitli içecekler.
* Şeker.
* Fast-food türü dediğimiz, hamburger, tost, sosisli sandviç, döner, kebap gibi gıdalar.
* Cips, bisküvi gibi gıdalar.
* Seçenek çeşitliliği.
* Stres, üzüntü, sıkıntı.
* Ofis ortamında akşama kadar sandalyede koltukta oturmak.
* Televizyon başında geçen saatlerin artması.
* Bilgisayar bağımlılığı.
* Asansörler, yürüyen merdivenler, kısa mesafelere arabayla gitmek.
* Az uyuma.
Yapılan incelemeler son 15 senedir yenen yemeklerde porsiyonların çoğaldığını gösterdi. Tabakta fazla gıda olunca fazla yenmektedir. Yıllar içinde alınan bu fazla kaloriler obeziteyi harekete geçirir. Glisemik indeksi yüksek besinlerin yenmesinde son yıllarda büyük artma bulunur. Yurdumuzda beyaz ekmek tüketimi, reçel, börek, çörek, pide yemek alışkanlığı fazladır. Bilhassa beyaz ekmek kan şekerini çabuk bozmakta ve insülin direncini artırmaktadır.
Kola, gazoz ve patates cipsi tüketilmesi de son yıllarda artma göstermiştir. Bu gıdalarda mevcut olan şeker, fruktoz gibi tatlandırıcılar kilo alınmasına büyük katkısı bulunur. Aşırı kilolu insanların çoğunda kolalı içeceklerin tüketimini fazladır. Az uyuyan ya da iyi uyumayan kişilerde obezite sık görülmektedir.
Psikolojik Yeme Durumunda Ne Yapmak Gerek?
* Yemek yedikten hemen sonra acıkma oluyor ise tatlı yemeyin, birazcık bekleyin. Su için, müzik dinleyin, bir şeyler okuyun.
* Etrafınızda kilo aldırıcı tatlı besinler tutmayın.
* Her gün neyi, hangi ruh halinde yediğinizi not edin. Yemeye yönlendiren hadiseleri saptayın.
* Eğer mutlak suretle yemek yemeniz gerekiyorsa meyve, tam buğday ekmeğiyle yapılmış tost, birkaç çiğ (kavrulmamış) badem ya da ceviz, kuru erik, salatalık, yoğurt, müsli yiyin.
* Az ve sık yiyin. Karbonhidratlardan uzak durunuz. Üç ana öğün ve üç ara öğünde beslenin.
* Dışarı çıkın, yürüyüş yapın.
Stres ve Şişmanlık Arasındaki Sıkı İlişki
Stres, kilo almanın en mühim sebeplerindendir. Hormonlarda bozukluk yaparak kilo alınmasına sebep olmaktadır. Strese bağlı fazla atıştırmalar var ise şunları deneyebilirsiniz:
* Yürüyüş yapın, merdiven inin ve çıkın. Spor stresi azaltmaktadır.
* İyi uyuyun. Uykusuzluk stresi ve atıştırmaları fazlalaştırır.
* Çay, kahve ve alkolden uzak durunuz. Dengeli beslenin.
* Derin soluk alma egzersizleri deneyin. Müzik dinleyin.
* Evde ya da işyerinde sürekli kapalı yerde kalmayın. Dışarı çıkmaya çabalayın. Bahçe var ise bahçe işleriyle uğraşın.
Şişmanlığa Neden Olan Yanlış Yeme Davranışları Nelerdir?
Kilo almada yanlış yemek alışkanlıklarının mühim yeri bulunmakta. Bunları şöyle sıralayabiliriz:
* Hızlı yemek yemek, büyük lokmalar halinde yemek, az çiğnemek ve sofrada çatalı* kaşığı elinden hiç bırakmamak.
* Düzensiz ve fazla beslenmek.
* Ziyafet ve davetlere sık katılmak, tatlı ve şeker ikramlarını reddetmemek.
* Akşam yemeğinden sonra, yatıncaya dek bir şeyler yemeyi sürdürmek.
* Öğün atlamak, öğün aralarında sürekli atıştırmak.
* Televizyon seyrederken, kitap ya da gazete okurken yemek.
* Kederli ve sıkıntılı durumda teselliyi mutfakta aramak.
* Az su içmek.
* Dışarı sürekli abur-cubur atıştırmak.
